Een witte raaf op het schaakbord: het Perseus gambiet

Volgende week, 23 oktober, wordt bij schaakclub Lewenborg de tweede rapidavond gehouden. De eerste avond betrof het rapidpartijen met vrije opening, maar nu is de beurt aan een variant van het Frans: het Perseus gambiet, dat zo goed als onbekend is. De eerste zetten zijn: 1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pf3. Wit biedt zijn e-pion aan en zal, naar accepteren door zwart, met zijn paard uitvallen naar e5 of g5, op zoek naar aanvalsmogelijkheden. Ik heb de indruk gekregen dat in de praktijk weigeren van het gambiet door zwart aanzienlijk vaker voorkomt.

Ik heb in mijn bezit een boek van Anatoli Mazukewitsch: Seltene Gambits. - Berlin: Sportverlag, 1988. - 334 p. - ISBN 3-328-00240-5. Je zou denken dat het Perseus gambiet daar zeker in moet staan, maar dat is toch niet het geval. Het is kennelijk zeldzamer dan zeldzaam: een rara avis.

Ook in het krachtig uitgevoerde Unorthodox Chess Openings (New York: Cardoza Publishing, 1998. - 528 p.!) van de befaamde, maar, geloof ik, ook wel hier en daar iets minder goed bekend staande, Eric Schiller (ooit in een boek van Andrew Martin "larger than life" genoemd) is het gambiet niet aan te treffen, ondanks de aanbeveling voorop: The Complete and Definitive Guide to all the major Unorthodox Chess Openings. Je zou zeggen dat als in zijn monumentale Standard Chess Openings (768 p.!!) de Fried Liver Attack, of ook wel Fregatello Attack voorkomt, dat dan ook het Perseus gambiet wel bij de onorthodoxe openingen kan worden genoemd.

Dan maar een kleine (?) zoektocht op het internet!

Op Wikipedia/Wikiwand trof ik wel een List of Chess Gambits aan, maar Perseus was daar niet bij. Gelukkig keek ik iets verder dan mijn neus lang is en stuitte daar op een waardevolle 'external link' naar Indice del Gambetti in ordine alfabetico per nome, ook wel Scacchi: Enciclopedia pratica dei Gambetti, opgezet door Marco Saba. Momenteel is er ook een versie met een wat meer internationale naam: Encyclopedia of Chess Gambits.
Hier worden zo'n 700 gambieten genoemd, gespeeld sinds medio 16e eeuw tot en met 2010, met spelerslijsten, partijen en partijbesprekingen en niet te vergeten: uitgebreide theorietabellen. Vanaf 2009/2010 is het werk voortgezet als: Scacchi e gambetti.
Onmiddellijk het Perseus gambiet opgezocht uiteraard. Vermelding van partijen, spelerslijsten, uitgebreide theorietabel: het kan niet op! Het zou me niet verwonderen als op deze plek meer informatie over 'ons' gambiet vermeld staat dan waar dan ook op het internet.

 Herculestaak (past wel bij Perseus gambiet) van Marco Saba

Ik heb de link uiteraard meteen aan mijn weblog toegevoegd. Een aanwinst voor mijn weblog (de link) en een absolute aanrader (Saba) voor de gambietfan!

[Event "FIDE World Cup (Blitz)"]
[Site "Khanty-Mansiysk RUS"]
[Date "2005.11.29"]
[Round "1.5"]
[Result "1-0"]
[White "Sergey Erenburg"]
[Black "Zviad Izoria"]
[ECO "C07"]
[WhiteElo "2582"]
[BlackElo "2646"]

1. d4 e6 2. e4 d5 3. Nf3 c5 4. Nbd2 cxd4 5. exd5 Qxd5 6. Bc4 Qd6 7. O-O Nf6 8. Nb3 Nc6 9. Nbxd4 Nxd4 10. Nxd4 Bd7 11. c3 Qc7 12. Bb3 Bd6 13. h3 Bh2+ 14. Kh1 Bf4 15. Bxf4 Qxf4 16. Ba4 O-O-O 17. Bxd7+ Rxd7 18. Qb3 Rhd8 19. Qa4 e5 20. Qxa7 exd4 21. cxd4 Rc7 22. Rad1 Ne4 23. Kg1 f5 24. d5 Qd6 25. Qa8+ Kd7 26. Qa4+ Ke7 27. f3 Qc5+ 28. Kh2 Qd6+ 29. Kg1 Nf6 30. Kh1 Kf7 31. Rfe1 Re7 32. Re6 Qd7 33. Qb3 Kg6 34. Rde1 Rxe6 35. dxe6 Qd2 36. Rg1 Qd5 37. e7 Re8 38. Qb4 b6 39. Qxb6 Rxe7 40. a3 Rb7 41. Qf2 h6 42. b4 Qd3 43. Qb2 Kh7 44. a4 Nh5 45. b5 Ng3+ 46. Kh2 Qd6 47. Ra1 Re7 48. Qa3 Ne2+ 49. Qxd6 1-0

De oudste partij met het Perseus gambiet:

Baltimore, USA, 1882.

Wit: Wilhelm Steinitz - Zwart: Abram Blumenthal Arnold. 
 

Ik trof deze partij aan op de website chessgames.com. In het daar gegeven commentaar vraagt iemand zich af of de zetten 3 en 4 van wit misschien verwisseld zijn, omdat Steinitz nooit van die 'vreemde' gambieten gespeeld zou hebben. Dat zie je inderdaad vaker: dan komen de karakteristieke zetten wel in beeld, maar in een andere volgorde en wordt de e-pion niet prijsgegeven, maar komt eerst een zet als Pc3 of Ld3, waardoor de opening uiteraard meteen geen gambiet meer is.

Op chesstempo.com wordt het gambiet genoemd en zijn ook partijen te vinden. Als zet 3 van zwart worden in eerste instantie Pc6, c5 en b6 genoemd, met respectievelijk 54,6 - 51,8 en 56,7 procent winst voor wit, 21,3 - 28,6 en 30 procent remises en 24,1 - 19,6 en 13,3 procent winst voor zwart.

Op chess.com blijken bij dezelfde zetten de percentages te verschillen en schijnt wit in 84% van de partijen te winnen. Opmerkelijk. Via een schema kom ik erachter dat 25 partijen zijn opgenomen op de site, welke vervolgzetten zwart koos en tot welke scoringspercentages ze hebben geleid. In al deze partijen wordt het gambiet trouwens geweigerd. Een teken aan de wand?

Twee van de 25:

[Site "corr."]
[Date "1967"]
[White "Eriksson Lasse"]
[Black "Rutanen Erkki"]
[Result "1-0"]
[ECO "C01"]

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nf3 Nc6 4.e5 Qd7 5.a3 b6 6.Nc3 Bb7 7.Bd3 O-O-O 8.Bd2 Kb8 9.Qe2 Qc8 10.b4 f6 11.b5 Nce7 12.a4 c5 13.Bf4 f5 14.dxc5 bxc5 15.O-O c4 16.Rfc1 cxd3 17.cxd3 d4 18.Ne4 Qd7 19.Nc5 Qd5 20.Na6+ Bxa6 21.bxa6 Ng6 22.Bg5 Be7 23.Qb2+ Ka8 24.Nxd4 Nh6 25.Nc6 Rd7 26.Rab1 Qxc6 27.Rxc6 Bxg5 28.Rxe6 Nf7 29.Rxg6 hxg6 30.e6 Rc7 31.exf7 Rhc8 32.Qb7+ Rxb7 33.axb7+ Kb8 34.bxc8Q+ Kxc8 35.f8Q+  1-0

[Event "44th Sitges Open 2018"]
[Site "Sitges ESP"]
[Date "2018.07.28"]
[Round "8.1"]
[White "Guseinov, G."]
[Black "Alarcon Casellas, Rol"]
[Result "1-0"]
[ECO "C05"]
[WhiteElo "2654"]
[BlackElo "2389"]
[Eventrounds "9"]
[Eventcountry "ESP"]

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nf3 Nf6 4.e5 Nfd7 5.Bd3 c5 6.c3 Nc6 7.Nbd2 g6 8.h4 Qb6 9.h5 g5 10.Nxg5 cxd4 11.cxd4 Nxd4 12.Ndf3 Bc5 13.O-O h6 14.Nxd4 hxg5 15.Nb3 Nxe5 16.Nxc5 Qxc5 17.Be2 Qe7 18.Qd4 Qf6 19.Rd1 Rg8 20.Be3 Bd7 21.Rac1 Bc6 22.b4 a6 23.Bxa6 Rxa6 24.b5 g4 25.bxa6 Nf3+ 26.gxf3 gxf3+ 27.Kf1 e5 28.axb7 Bxb7 29.Qa4+ Kf8 30.Qb4+ Kg7 31.Qxb7 d4 32.Qc6 dxe3 33.Qxf6+ Kxf6 34.fxe3 Rg2 35.Rc3 Kg5 36.e4 Rxa2 37.Rxf3 Kxh5 38.Rxf7 Ra4 39.Rf5+ Kg4 40.Rxe5 Kf3 41.Re8 Ra2 42.e5 Rf2+ 43.Kg1 Rg2+ 44.Kh1 Rg5 45.Rf8+ Ke2 46.Rdd8 Rg6 47.e6 Rg7 48.Rf7  1-0

Op lichess.org wordt 3.Pf3 een inaccuracy genoemd. Dat is natuurlijk jammer voor de gambietliefhebbers onder ons. Op deze website worden verschillende partijen gegeven. Hier zijn er twee:

 

Ook Bill Wall (wie kent hem niet?) stort zich in de strijd met zijn Hillbilly [UnorthodoxChessOpenings]. Daar trof ik het volgende aan:

The Perseus gambit reminds me of a line I saw awhile back in 'Randspringer' (Band 4) 3.Nf3. After 3...dxe4 4.Ne5 the ideas are that Black can't play f6 to oust the N.

Quiet moves like 4...Nf6 are answered by 5.d3  Moves challenging the Ne5 are answered by 5.d4. For example the game Reuter-Wimmer Helgoland Open 1981 went 3...dxe4 4.Ne5 Nd7 5.d4 exd3 e.p. 6.Bxd3 Ngf6 7.Nc3 Bd6 8.Qe2 but Black won in 33. There are a few games which I can provide if you are interested.

In UnorthodoxChessOpenings at yahoogroups.com, "evilone"

cjnakamura1 wrote: The Perseus Gambit (1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nf3) In the French Defense (1.e4 e6) there is an opening gambit after 1.e4 e6 2.d4 d5. The move 3.Nf3 sacrificing the e pawn is possible. I believe Eric Schiller mentioned this in his book called Gambit Chess Openings. He said that this gambit was better than the Ulysses Gambit 1.e4 c6 2.d4 d5 3.Nf3 where white also gambits the e- pawn.

After 3.dxe4 White has 4.Ng5  (this is the line that I play) 4.. Ne5 and 4. Nd2.

Op 365chess.com vond ik 14 partijen waarin het gambiet wordt aangenomen. Welgeteld 11 keer gaat zwart er met de winst vandoor. Bij de spelers in deze 14 ontmoetingen  zijn geen meesters of grootmeesters met een forse rating: onderstaande schakers hebben de hoogste:

[Event "Petroupolis op 2nd"]

[Site "Petroupoli"]
[Date "2007.05.26"]
[Round "5"]
[White "Lymperopoulos, Georgios"]
[Black "Drakakis, Ioannis"]
[Result "0-1"]
[WhiteElo "1847"]
[BlackElo "1900"]
[ECO "C01"]

1. e4 e6 2. d4 d5 3. Nf3 dxe4 4. Ng5 Nf6 5. Nc3 Bb4 6. a3 Ba5 7. b4 Bb6 8. Be3  a5 9. b5 a4 10. Ngxe4 Nd5 11. Nxd5 Qxd5 12. Bd3 Bxd4 13. Bxd4 Qxd4 14. O-O e5  15. Qh5 Be6 16. Qg5 Nd7 17. Qxg7 O-O-O 18. Nf6 e4 19. Nh5 Qxg7 20. Nxg7 exd3  21. Nxe6 fxe6 22. Rfe1 dxc2 23. Rac1 Nc5 24. Rxc2 b6 25. g3 Rd3 0-1