'Gevulde boekenkast uit de gratie'

In de Volkskrant van donderdag 8 augustus 2013 staat alweer zo'n droevig stemmend artikel, waarin de auteur nodig de ondergang van het boek moet aankondigen, nee bijna verwelkomen.

Het betreft een stukje van verslaggeefster Kaya Bouma met als titel de stoere slagzin die ik hierboven ook als titel van mijn reactie heb gekozen.

Al eerder heb ik op mijn weblog geschreven over mensen die niet kunnen nalaten van de daken te roepen dat ze bezig zijn hun boekenbezit rigoureus uit te dunnen, of liever nog: weg te gooien. Graag verwijs ik naar het besluit van internetdeskundige Francisco van Jole over zijn beslissing alle boeken uit zijn huis te verbannen en hoe Gerrit Komrij daarop reageerde. Ik heb een en ander samengevat en licht becommentarieerd in Boekenkast en e-reader.

Met als ondertitel Oude (Albert: mag het ook 'Oud' zijn?) boek wacht vaak treurig lot neemt Kaya enkele thema's door. Ik geef ze één voor één aan, met enig commentaar. Even heb ik nog overwogen om geen uren in een reactie te steken, maar aangezien ongeveer iedere zin uit Kaya's artikel smeekt om tegengas kan ik niet anders.

Eerst nog even een in forse letters weergegeven stelling boven het artikel: Boekenbezit is uit en door het verdwijnen van tweedehandsboekwinkeltjes rest vaak slechts de papiercontainer. Is er toch nog een tweede leven voor een oud boek? 

Bij wie is boekenbezit eigenlijk uit? Waarschijnlijk bij die mensen die nooit (veel) voor lezen hebben gevoeld. Kees Fens stelde al eens dat 30% van de Nederlanders nooit een boek leest en nog eens 30% soms (zeg maar bijna nooit). Dan hebben we al heel wat landgenoten gehad. Mensen die wel iets in lezen zien en op hun tuinterras niet uren recht voor zich uit zitten te staren tot het tijd is om een borrel en een bakje pinda's tot zich te nemen, zullen hun boeken als een mooi bezit beschouwen, waarvan ze niet snel afstand zullen doen. Kortom: boekenbezit is niet zozeer uit, maar is bij veel Nederlanders nooit in geweest. Verder verdwijnen misschien hier en daar boekwinkeltjes in fysieke vorm, maar boekenverkoop via het Internet is meer in dan ooit: bij Boekwinkeltjes zijn ruim 7 miljoen (!) boeken te koop en dat betekent niet zozeer dat iedereen dolgraag van zijn boeken af wil, maar vooral dat er heel veel belangstelling voor is! Deze website loopt als een trein en dagelijks komen er digitale boekwinkeltjes bij. Nogal vreemd als boekenbezit uit zou zijn!

In het begin van het artikel maken we kennis met de heer Van Paridon (70) die in een tweekamerappartement woont en daar gezelschap heeft van 2.000 boeken, waarvan een deel in op elkaar gestapelde Albert Heijndozen. Sinds kort is hij begonnen ze naar de papiercontainer te brengen. "Het ras boekhandelaar sterft uit," weet hij te melden. "Ik ben geen 20 meer," zegt hij verder.

Persoonlijk denk ik dat 'boekhandelaar' geen 'ras' is maar een beroep, maar dit terzijde. Verder weet ik niet wat je leeftijd precies met boekenbezit te maken heeft. Als je goede boeken hebt, die iets voorstellen, zie ik niet in dat je daar genoeg van krijgt als een dagje ouder wordt. Misschien is het tegenovergestelde wel het geval! Wel kan ik me voorstellen dat je van bepaalde boekwerkjes genoeg krijgt en ook is naar mijn idee de staat waarin boeken verkeren van belang. Op deze punten wordt in het onderhavige artikel in het geheel niet ingegaan. Als je al je boeken naar de versnipperaar brengt, stelt je collectie ook niet zoveel voor, heb ik zo het bange vermoeden. Ik kom hier later nog even op terug.

Polare- voorheen De Slegte- wijst de helft van de binnengebrachte boeken de deur. Kringloopwinkel Vindingrijk uit Den Bosch verkoopt haar boeken zelfs per kilo.

Even twee losse kreten uit het artikel. Dat Polare de helft van de aangesleepte boeken niet wil hebben begrijp ik volkomen. Een groot deel van wat men daar aangeboden krijgt is namelijk bagger en daar kunnen de mannetjes van Polare geen winst op maken. Dat kringloopwinkel Vindingrijk de boeken per kilo verkoopt: hoe enorm 'vindingrijk' moet je zijn om op dat idee te komen? Het doet me denken aan veel advertenties van (nog steeds!) vreemd bezig zijnde supermarkten, waarin een kilo kip (uiteraard plof-) voor een schijntje wordt aangeboden. Met andere woorden: het gemiddelde gehalte van de Vindingrijk-boeken zal niet beter zijn dan het kippenvlees van eerdergenoemde grootgrutters: beroerd. Kiloknallers, niet alleen dus met kip, maar ook met boek.

Nu een hele sterke van Kaya: Schrijver en cabaretier Kees van Kooten dropt inventief (Albert:!) sinds twee jaar iedere avond een stuk of tien boeken bij willekeurige mensen door de brievenbus.

Dit moet onzin zijn, ofschoon ik bij de ingezonden brieven in de Volkskrant vergeefs naar een reactie heb gezocht. Daarom geef ik die zelf maar. Kees zou dus in twee jaar tijd 365x2x10= 7.300 boeken hebben weggegeven door IEDERE avond op de fiets te stappen (want je wilt uiteraard niet steeds dezelfde buren lastigvallen met je scheefgelezen boeken) en zijn tien werkjes te droppen. Twee vragen: hoeveel boeken heeft Kees eigenlijk en hoeveel jaar denkt hij hier nog mee door te gaan? Ik begin te geloven dat hij, net als Van Paridon, iets te onbesuisd heeft aangeschaft.

Dan passeren zowaar enkele methoden de revue waarmee boeken een tweede leven tegemoet kunnen zien: Bookcrossing (waarbij miljoenen gelabelde boeken over de wereldbol zwerven en door hun eigenaars gevolgd kunnen worden) en My Little Library, waarbij mensen een kastje aan hun huismuur hangen, waarin voorbijgangers boeken mogen brengen en ruilen.

My Little Free Library (met deurtje). Bron: Library Journal, 18/09/2012.

Afgezien van het feit dat het volgens mij voornamelijk halen zal worden, weer enkele puntjes:

1) leuk, steeds vreemde lieden in je tuin; 2) de boeken staan dus buiten in weer en wind (ik neem tenminste niet aan dat ze ieder avond zorgzaam naar binnen worden gebracht). Het zal dan snel met ze afgelopen zijn (ondanks grappige dakjes en deurtjes) na een paar regenbuien. Mevrouw Waslander uit Bergen staat op de foto als geslaagde eigenaresse van een My Little (Free) Library, waarin ik (hierbij terugkomend op het gehalte van de boeken) voor zover de titels te lezen zijn, alleen thrillers en oorlogsboeken kan ontdekken: Konsalik: Zij vielen uit Gods hand; Brokken: Vergelding; Berthold: Malmédy; Higgins: Het goud van de IRA enz. Veel afwisseling is er niet en ook betreft het geen boeken die je je leven lang zou willen bewaren. Dat is ook niet erg, maar scheer dan niet alle boeken over één kam door te stellen dat boekenbezit uit is. Bewaren of niet bewaren hangt ook samen met de inhoud: ('vluchtig') vermaak: wellicht niet bewaren, contra bijvoorbeeld ('duurzame') literatuur: waarschijnlijk wel bewaren.

vluchtig of duurzaam?

Maurice Nieuwland van bol.com zegt dat steeds meer mensen hun tweedehands boeken te koop aanbieden. "Vaak kunnen ze er meer voor krijgen dan ze vooraf verwachten."

Vreemd, die goede opbrengsten in een tijd waarin geen belangstelling meer voor boeken is! Het lijkt dus wat mee te vallen.

Albert Overzet van Polare denkt dat misschien de boekenmarkt een heropleving krijgt door de jeugd, "waarvan sommigen toch een beetje warrig raken van al dat gedownload."

Ik hoop niet voor de boeken dat hun redding afhankelijk is van warrige jongeren. Laat ze maar lekker downloaden (Pirate Bay?), (veel) lezen doen ze toch niet.

Aan het eind van het artikel duikt de heer Van Paridon weer op. "Vanavond loop ik gewoon weer naar de papierbak. Het boek was papier en wordt papier."

Het mankeert er nog maar aan dat hij zegt: "Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren." Als ik hem was zou ik in ieder geval de Albert Heijndozen niet weggooien: wie weet wat je daar nog voor nuttige dingen mee kunt doen! Handig bijvoorbeeld om oude boeken in te bewaren...!

Kort samengevat: door het artikel zijn we niets wijzer geworden. Het komt er gewoon op neer dat mensen die niets met lezen hebben in de toekomst nog steeds, net als nu, alleen maar televisie kunnen en zullen kijken en dat zij die wél lezen en die, het zal toch niet waar zijn, misschien wel een mooie boekencollectie hebben opgebouwd, die, als ze een beetje hun verstand gebruiken, zeker niet van de hand zullen doen. Wie weet kopen ze er af en toe een boek bij, je weet het maar niet! 

Tot slot een opmerking van iemand die op het Internet reageert op een artikel over de Amerikaanse schrijver Ray Bradbury, die voor de mensheid een aanslag op boeken en kennis in het algemeen in het verschiet zag en daarvoor, wat ik maar 'voos vermaak' (allerlei tv-shows!) zal noemen, in de plaats zag komen: "We are living in a mix of 1984, Brave New World and Fahrenheit 451."

Je zou bijna zeggen dat hier een kern van waarheid in zit, maar toch: we houden hoop en gaan gewoon door met lezen. En één ding doen we zeker niet: uit pure wanhoop of gekweld door quasi-moderne denkbeelden boeken naar de papiercontainer brengen of in het donker bij anderen in de brievenbus deponeren.

P.S.

Ik kan niet nalaten even kunsthistoricus Huub Mous te citeren:

Hoezo ‘Gevulde boekenkast uit de gratie'? De Volkskrant zit er weer eens helemaal naast. Boeken dumpen, dat is iets voor die overjarige yuppen die niet meer weten waar ze het zoeken moeten.