CAPABLANCA-boek

In een bijdrage van alweer geruime tijd geleden, kondigde ik aan het nog eens over een boek te willen hebben dat ik lang geleden (om precies te zijn op 15 november 1961) van mijn ouders kreeg. Het betreft het boek over Capablanca, de legendarische ex-wereldkampioen, geschreven door Max Euwe en mijn naamgenoot, althans wat de achternaam betreft, Lodewijk Prins, uit 1949.

Het heeft altijd tot de schaakboeken behoord, waaraan ik het meest gehecht ben. In 1989 hielden we in onze bibliotheek een tentoonstelling (bibliotheken zijn gek op tentoonstellingen), waaraan ieder personeelslid kon meedoen en daar het boek kon presenteren dat bij hem/haar een bijzondere plaats in de boekenkast innam. Ik koos toen dit boek uit met, op een bijgevoegd kaartje, als motivering:

Het Capablanca-boek heb ik gekozen zowel om nostalgische redenen (het was een geschenk van mijn ouders en tevens het begin van mijn collectie schaakliteratuur) als om de objectiviteit van de auteurs: er staan ook partijen in die Capablanca niet wint.

Ik sta nog geheel achter deze tekst. Nog steeds vind ik bijvoorbeeld boeken als X..'s beste partijen, of Selected games of .... vrij vervelend, omdat de uitslag van elke partij bij voorbaat bekend is (allemaal winstpartijen: niet alleen om jaloers op te worden, maar ook niet geheel realistisch). Het gaat hier om een boek waarin de hoofdpersoon, ik zou bijna zeggen, op een neutrale manier wordt 'behandeld', wat natuurlijk uiteindelijk toch moet betekenen dat we met een grote hoeveelheid fraaie combinaties en winstpartijen worden geconfronteerd (Capablanca verloor niet zo vaak, daar valt weinig aan te veranderen). Het is ook een heel gevarieerd boek. Zoals het titelblad al vermeldt, bevat het biografisch materiaal, veel partijen, eindspelstudies, partijgedeelten, analyses enz.

Bij het tentoongestelde boek en bovenvermeld kaartje, had ik ook een schaakbord gezet (je moet wat) met een beroemd geworden moment uit een van Capablanca's partijen. Het gaat om Bernstein-Capablanca (Moskou 1914).

Stelling na de 29e zet van wit (Bernstein)

Na: 29. ... Db2!! gaf wit op.

Volgens Arthur Yusupov in zijn aardige boek (eigenlijk een combinatie van tien oefenboekjes, elk met een ander thema) Chess lessons (2004) volgden er nog de zetten: 30. Tc2 Db1 31. Df1 Dxc2 en wit gaf op. Opgave na zwarts 29e zet lijkt mij trouwens ook niet onwaarschijnlijk.

Deze combinatie (in de partij moet Capablanca deze zet al lang hebben zien aankomen, want precies als wit eindelijk een pion verovert, komt het voor hem verpletterende Db2) is in vele boeken te vinden, dus ik vond in 1989 en nu nog steeds, dat hij bij het uitgekozen boek (en ook uiteraard in deze bijdrage) niet mocht ontbreken.

Capablanca (links) - Euwe (1931)

Het leek me verder aardig een partij van Capablanca in deze bijdrage te zetten, die om meerdere redenen bijzonder is. In de eerste plaats is het een mooie demonstratie van de kracht van de 'grote Cubaan', in de tweede plaats is het een opmerkelijke partij vanwege de stelling die op een gegeven moment op het bord staat.

Het gaat om de partij Capablanca-Treybal. Ik geef de partij zonder commentaar (enkele leestekens daargelaten) en geef daarna enkele zinsneden uit twee boeken: het ene is uiteraard het boven beschreven Capablanca-boek, het andere is Wonders and curiosities of chess, door Irving Chernev.

Wit: J.R. Capablanca - Zwart: K. Treybal

Karlsbad 1929

1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pf3 e6 4. Lg5 Le7 5. Lxe7 Dxe7 6. Pbd2 f5 7. e3 Pbd7 8. Ld3 Ph6 9. 0-0 0-0 10. Dc2 g6 11. Tab1! Pf6 12. Pe5 Pf7 13. f4 Ld7 14. Pdf3 Tfd8 15. b4 Le8 16. Tfc1 a6 17. Df2 Pxe5 18. Pxe5 Pd7 19. Pf3 Tdc8 20. c5 Pf6 21. a4 Pg4 22. De1 Ph6 23. h3 Pf7 24. g4! Ld7 25. Tc2 Kh8 26. Tg2 Tg8 27. g5 Dd8 28. h4 Kg7 29. h5 Th8 30. Th2 Dc7 31. Dc3 Dd8 32. Kf2 Dc7 33. Tbh1 Tag8 34. Da1 Tb8 35. Da3 Tbg8 36. b5! axb5 37. h6+! Kf8 38. axb5 Ke7 39. b6 Db8 40. Ta1 Tgc8 41. Db4 Thd8 42. Ta7 Kf8 43. Th1 Le8 44. Tha1 Kg8 45. T1a4 Kf8 46. Da3 Kg8 47. Kg3 Ld7 48. Kh4 Kh8 49. Da1 Kg8 50. Kg3 Kf8 51. Kg2 Le8 52. Pd2 Ld7 53. Pb3 Te8 54. Pa5 Pd8 55. La6!

Stelling na 55. La6!

bxa6 56. Txd7 Te7 57. Txd8+! Txd8 58. Pxc6 en zwart geeft op. (1-0).

Lodewijk Prins heeft het in het Capablanca-boek over een 'tragi-comedie' en beschuldigt zwart van maar liefst drie 'fundamentele misvattingen' (na diens 4e, 11e en 19e zet). Aan de vorm van de stelling viel hem kennelijk niets op; hij besteedde daar waarschijnlijk ook helemaal geen aandacht aan.

Irving Chernev daarentegen, die in al zijn boeken opgaat in de wonderlijke nevenverschijnselen van het schaken, zeker in Wonders and curiosities of chess gaat natuurlijk juist hierop in. Hij schrijft in zijn toelichting bij deze partij over hem (Capablanca): He created one of the weirdest positions ever seen on a chessboard, in one of his great masterpieces. En over de stelling na de 55e zet van wit (zie boven):

Now look at the position! White's Pawns are arranged in a V for Victory design, all his pieces (except the King) are lined up on the Queen Rook file, while nearly all his opponent's pieces stand fearfully on the back rank!

En hij besluit met de opmerking, na zet 57: An impressive game by the greatest chessplayer that ever lived.

Bronnen:

Chernev, Irving: Wonders and curiosities of chess / Irving Chernev. New York: Dover, 1974.

Euwe, Max: Het schaakphenomeen José Raoul Capablanca y Graupera, 19 november 1888 - 8 maart 1942 / M. Euwe en Lod. Prins. - 's Gravenhage (etc.) : Van Goor, 1949.